การจัดการอาการไม่พึงประสงค์จากฉายรังสี

วันที่ 11-03-2019 | อ่าน : 3292

โดย รศ.พญ.สุพัตรา  แสงรุจิ

     การฉายรังสีช่วยให้ ก้อนมะเร็งมีขนาดเล็กลงหรือฝ่อหายไป ลดอาการเจ็บปวด ลดอาการเลือดคั่ง, เลือดออกมาก ลดอาการกดทับหรือกดรัดอวัยวะ ลดอาการอุดตันอวัยวะ

ฉายรังสีบริเวณศีรษะส่วนบน
     ใช้รักษา มะเร็งสมอง  มะเร็งเยื่อหุ้มสมอง  มะเร็งกระจายไปสมอง อาการไม่พึงประสงค์ของการฉายรังศีรษะส่วนบน

อาการที่พบบ่อย คือ ปวดหัว อาเจียน ผมร่วง มีการป้องกันและรักษาดังนี้ :
     -แพทย์จะให้ยาป้องกันตั้งแต่แรก
     -ปรึกษาแพทย์เจ้าของไข้กรณีที่ยังไม่ได้ให้
     -รับยาลดอาการสมองบวม แก้ปวดหัวและอาเจียน
     -ผมร่วงยังไม่มียาป้องกัน แต่หลังฉายรังสีครบผมจะงอกมาใหม่ ให้นวดเบาๆ ด้วยน้ำมันมะกอก

ฉายรังสีบริเวณศีรษะส่วนล่าง ช่องปากและลำคอ
     ใช้รักษาหลายมะเร็ง ได้แก่ มะเร็งในโพรงหลังจมูก  มะเร็งโพรงแก้ม โพรงจมูก  มะเร็งช่องลำคอ  มะเร็งช่องปาก  มะเร็งริมฝีปาก  มะเร็งช่องหู  มะเร็งกล่องเสียง  มะเร็งต่อมไทรอยด์  มะเร็งหลอดอาหารส่วนต้น  มะเร็งผิวหนัง  มะเร็งต่อมน้ำเหลือง  มะเร็งกระจายไปกระดูกคอ  มะเร็งกระจายไปกดไขสันหลังบริเวณกระดูกคอ  

อาการไม่พึงประสงค์การฉายรังสีบริเวณศีรษะส่วนล่าง ช่องปากและลำคอ
     -ผิวแห้ง ดำ (เซลล์ผิวหนังชั้นบนที่ตายแห้ง คือ ขี้ไคล)
     -ผิวหนังพอง เป็นแผล (เกิดจากการเสียดสี)
     -ปากเปื่อย เจ็บปาก เจ็บคอ กลืนลำบาก
     -เสมหะมาก น้ำลายเหนียว

การป้องกันอาการไม่พึงประสงค์เมื่อฉายรังสีบริเวณศีรษะส่วนล่าง ช่องปากและลำคอ
     -ทาครีมบำรุงผิวชนิดไม่ระคายเคืองผิวที่ไม่มีโลหะผสม
     -ระหว่างฉายรังสีให้ใส่เสื้อผ้าเนื้อนุ่ม หลวม คอกว้าง แขนกว้าง
     -บ้วนปากหลังอาหารทุกครั้ง แปรงด้วยแปรงสีฟันนุ่มที่สุด หรืออาจใช้นิ้วถู บ้วนน้ำเกลือ
     -หลังแปรงฟันครั้งสุดท้ายก่อนนอนให้อมน้ำมันงาหรือน้ำมันมะพร้าว 2-3 ช้อนชา กลั้วปากประมาณ 5 นาที แล้วบ้วนทิ้ง
     -ดื่มน้ำสะอาดวันละ 8-10 แก้ว

การดูแลแผลหนังเปิดระหว่างการฉายรังสี
     -พักฉายรังสีชั่วคราว
     -ทำแผลโดยใช้สำลีจุ่มน้ำเกลือ ซับรอบแผลเบาๆ
     -หยอดน้ำเกลือล้างในแผล
     -หากแพทย์สั่งยาใส่แผลให้ ให้หยอดยาลงในแผลเกลี่ยเบาๆ
     -ปิดแผลด้วยผ้าตาข่ายเคลือบล่อน
     -ปิดทับด้วยผ้าก๊อชปลอดเชื้อ
     -ยึดผ้าก๊อชด้วยพลาสเตอร์ ติดกับผิวหนังนอกบริเวณฉายรังสี
     -ทำแผลวันละ 1-2 ครั้ง

การดูแลอาการ ปากเปื่อย เจ็บปาก เจ็บคอ
     -ให้ยาแก้ปวด
     -ให้ยาบำรุงเยื่อบุปาก
     -อมยมชาก่อนรับประทานอาหาร

การดูแลอาการกลืนอาหารลำบาก
     -ให้รับประทานอาหารอ่อนย่อยง่ายหรืออาหารเหลวครบ 5 หมู่
     -หากรับประทานทางปากไม่ได้ ให้สอดหลอดให้อาหารเหลวทางจมูกลงกระเพาะ
     -หรือทำการผ่าตัดสอดท่อให้อาหารเหลวผ่านหน้าท้องสู่กระเพาะอาหาร
     -หรือให้อาหารผ่านทางหลอดเลือดดำ

ฉายรังสีบริเวณช่องอก
     ใช้รักษา มะเร็งเต้านม   มะเร็งหลอดอาหาร   มะเร็งปอด มะเร็งกระจายไปปอด   มะเร็งต่อมไทรอยด์   มะเร็งต่อมน้ำเหลืองในช่องกลางอก  มะเร็งกระจายไปกระดูกซี่โครงและกระดูกสันหลัง  มะเร็งกระจายไปกดไขสันหลัง  มะเร็งกระดูกสันหลัง   มะเร็งหรือเนื้องอกไขสันหลัง

อาการไม่พึงประสงค์การฉายรังสีบริเวณช่องอก
     -ผิวแห้ง ดำ
     -ผิวหนังพอง เป็นแผล อักเสบ ไข้
     -กลืนอาหารเจ็บกลางอก

การรักษา :
     -พบแพทย์ให้ยาตามอาการ
     -การรักษาอื่นๆ เหมือนการฉายรังสีบริเวณศีรษะและลำคอ

ฉายรังสีบริเวณช่องท้อง
     ใช้รักษา มะเร็งหลอดอาหารส่วนล่าง  มะเร็งกระเพาะอาหาร  มะเร็งตับอ่อน  มะเร็งตับ มะเร็งท่อน้ำดี   มะเร็งต่อมน้ำเหลืองในช่องท้อง  มะเร็งไต กรวยไต ท่อไต  มะเร็งกระดูกเอว มะเร็งกระจายไปกระดูกเอว  มะเร็งไขสันหลัง มะเร็งกระจายไปไขสันหลัง

อาการไม่พึงประสงค์การฉายรังสีบริเวณช่องท้อง
     -ผิวแห้ง ดำ
     -คลื่นไส้ อาเจียน เบื่ออาหาร
     -ปวดท้อง

การรักษา :
     -พบแพทย์ให้ยาตามอาการ
     -ให้ยาแก้คลื่นไส้อาเจียน ยาเจริญอาหาร ยาแก้ปวดท้อง ลดกรด ช่วยย่อย ขับลม

ฉายรังสีบริเวณช่องเชิงกราน
     -มะเร็งปากมดลูก มะเร็งช่องคลอด
     -มะเร็งมดลูก
     -มะเร็งลำไส้ใหญ่ส่วนปลาย
     -มะเร็งกระเพาะปัสสาวะ
     -มะเร็งต่อมลูกหมาก

อาการไม่พึงประสงค์การฉายรังสีบริเวณช่องเชิงกราน
     -ผิวแห้ง ดำ
     -ปัสสาวะแสบ
     -ท้องเสีย ปวดท้อง
     -ก้นเปื่อยอักเสบ
     -ช่องปัสสาวะอักเสบ

การรักษา :
-พบแพทย์ให้ยาตามอาการ
-ให้ยาแก้ปวดท้อง ยาแก้อักเสบ ยาแก้ท้องเสีย ยาทาแผล

หากมีปัญหาสุขภาพผู้ป่วยมะเร็ง เราคืออีกหนึ่งทางออก ที่จะช่วยให้ผู้ป่วยกลับมาใช้ชีวิตปกติได้อีกครั้ง ปรึกษาผู้เชี่ยวชาญ โปรดคลิก inbox Facebook ชมรมฟื้นฟูสุขภาพผู้ป่วยโรคมะเร็ง